In een oude nieuwsbrief kwam ik een vertaling tegen van een artikeltje van Margret Costantini in Hannover Kurz-Information (nr. 62, oktober 1999) over de kleuterschool van SEKEM. Daarin gaat zij ook in op het vieren van feesten. Dat biedt wellicht aanknopingspunten voor leerkrachten die in het licht van de multiculturele samenleving in Nederland en België invulling willen geven aan vieringen die een interculturele mindset bevorderen. Ik kan mij voorstellen dat we daarbij ten opzichte van de huidige praktijk meer nadruk leggen op de seizoenen, dus meer aansluiting zoeken bij het ritme van het plantenleven (zaaien, oogsten) en het christelijke karakter van de jaarfeesten iets minder prominent in beeld brengen. Daarmee maak je de weg vrij om door het jaar heen aandacht te geven aan de religieuze feest- en gedenkdagen uit verschillende culturen (ook de christelijke!) als moment van bezinning. Hieronder volgt een door mij iets bewerkte versie.
De vraag die steeds weer door Europeanen gesteld wordt is, hoe er in de SEKEM school gewerkt wordt zonder de dragende kracht van de christelijke jaarfeesten. Hierover is het volgende te zeggen.
Seizoenen
Gedurende de eerste periode van zeven jaar ontwikkelt zich het religieuze gevoel van het kind aan de hand van het leven in de natuur met de wetmatigheden van de jaargetijden. Vanuit de houding van de kleuterleidster tegenover de verschijnselen in de natuur vormen zich in het kind eerbiedskrachten. Zo leert het kind deel hebben aan de scheppende krachten van God. De wereld van de elementen speelt daarin een grote rol. De wezens van deze wereld zijn in de woestijn andere dan in Europa. In SEKEM horen de kabouters thuis in de winterperiode. Zij leven in het zand en in de prachtig gekleurde stenen die worden verzameld en waarmee gespeeld wordt. In het spel komen deze kabouters tot leven. Het winterfeest is een feest van de terugkeer van de zon. De planten krijgen bloemen en tooien het landschap. Er wordt zonnebrood gebakken en een kabouterburcht gebouwd, waarin zakjes met fraaie stenen worden verborgen. De kinderen nemen deze stenen als geschenk mee naar huis.
In het voorjaar wordt het ‘sham-al-nessim’ gevierd, het feest van het ruiken van de geuren. Er worden eieren gekleurd die in zelfgemaakte nestjes van gras worden gelegd. De scholen in Egypte hebben in de zomer drie maanden vakantie, maar de kleuterschool op de SEKEM Farm werkt als zomerschool door. Praktisch alle kinderen blijven komen. De zomers zijn heet en droog, de lucht trilt van de hitte. Iedereen zoekt verkoeling, die dan zelfs binnen in huis niet is te vinden. Dan spelen de kinderen veel in het water. Maar ook in de lucht en het licht zijn de elementaire wezens te ervaren. Aan het einde van de korte herfst worden pinda’s en katoen geoogst en tarwe en andere granen gezaaid. In het spel beleven de kinderen zowel de oogst als het aan de aarde toevertrouwen van het zaaigoed.
Religieuze feesten
De religieuze feesten worden samen met de medewerkers gevierd. Anders dan bij de christelijke feesten, vallen de islamitische feesten niet op een vaste datum, maar doorlopen ze in drie en dertig jaar, achteruit, het gehele kalenderjaar. De donderdag is de laatste schooldag van de week. Op de SEKEM school wordt dan in de grote zaal een weekafsluiting gevierd met presentaties uit de lespraktijk van verschillende klassen. Op de donderdagen die daarvoor in aanmerking komen, wordt een vers uit de Koran gereciteerd dat past bij de religieuze viering die in die week plaats vindt. Aan het einde van de vastentijd wordt zo de heilige nacht Leilat-ul-Qadr herdacht. Met de hemelreis van Mohammed wordt herdacht hoe Mohammed als geschenk van God de heilige gebeden ontvangt. Met wilsinzet vindt de viering van de richting van het gebed plaats; een herdenking van de verandering van de gebedsrichting van Jeruzalem naar Mekka. Het offerfeest, Eid-al-Adha, wijst op het offer van Abraham en dan is er nog het feest dat de overgang naar het volgende jaar van de islamitische kalender vormt. Op de school zitten ook enkele christelijke (koptische) kinderen en enkele kinderen van Europese medewerkers. Ook aan de belangrijkste christelijke feesten wordt op deze manier aandacht besteed.
Margret Costantini / Hendrik Jan Bakker (Vriendenkring SEKEM)
Margret Costantini is kleuterleerkracht en (zand)kunstenares in Hannover
Bent u enthousiast geworden? Meld u dan nu aan voor onze nieuwsbrief of word lid van onze vereniging.
Volg ons op Facebook en Twitter.